Zelfsturing in de zorg wordt ingezet om cliëntgerichte zorg te verlenen op een efficiënte manier. Teams krijgen verantwoordelijkheid voor het resultaat en bovendien de ‘regelcapaciteit’ om zichzelf te organiseren. Met behulp van zelfsturing en zelforganisatie kunnen teams sneller inspelen op veranderingen en (veranderende of specifieke) wensen van de cliënt.
1. Waarom zelfsturing in de zorg?
De toename van bureaucratie in de zorg heeft een weerslag gehad op zorgprofessionals. Zorgorganisaties hanteren regels en procedures waarvan ze niet meer weten waartoe ze dienen. Het effect daarvan is dat zorgprofessionals de essentie verliezen van het werk, namelijk: de cliënt helpen. Dat resulteert in verlamming waarbij het initiatief van zorgprofessionals steeds vaker uitblijft.
Daar willen we vanaf.
We willen toe naar een cultuur waarbij zorgprofessionals betrokken zijn en zelf regie nemen. Dit vraagt om een cultuuromslag waarbij zorgteams het vertrouwen en autonomie krijgen om samen het beste te doen voor de cliënt en de organisatie. De principes van zelfsturing ondersteunt dit gedachtegoed en helpt zorgorganisaties relevant te blijven in de toekomst.
2. Impact van zelfsturing op de cliënt
Om de zorg optimaal af te stemmen op de behoefte van de cliënt heeft het team beslissingsbevoegdheid nodig. Daarmee zijn teams in staat problemen zélf op te lossen en beter, sneller en flexibel te reageren op de behoefte van de cliënt.
In een zelfsturing of zelforganisatie zie je dat er meer wordt samengewerkt met andere disciplines en over organisatiegrenzen heen. Dat betekent voor cliënten een integrale aanpak met invalshoeken van verschillende disciplines zodat de beste zorg voor de cliënt ontstaat.
3. Hoe je zelfsturing toepast in een zorgorganisatie
Wanneer je besluit om zelfsturing toe te passen in de organisatie is het belangrijk om ten eerste een visie te ontwikkelen op zelfsturing.
Deze visie beschrijft het resultaat dat je met zelfsturing wilt bereiken. De vragen die je jezelf moet stellen zijn:
- Wat willen we met zelfsturing bereiken?
- Wat betekent zelfsturing voor ons?
- Willen we naar zelfsturing, zelfsturende teams of zelforganisatie?
Lees hier: de verschillen tussen zelfsturen en zelforganisatie
- Visie op zelfsturing
Volgens Leppers en Eikenaar (2011) is de essentie van een zelfsturend team dat dit zijn resultaten zelf stuurt, de problemen binnen het team zelf oplost en er samen voor zorgt dat de gezamenlijke doelstellingen van het team behaald worden. - Vertrouwen en regelcapaciteit
Dat betekent dat een team allereerst het vertrouwen en de regelcapaciteit moet krijgen van de directie en het management, maar ook vertrouwen in elkaars ideeën en kwaliteiten. Daarvoor is het belangrijk dat het gehele management is opgeleid en achter de keuze staat voor zelfsturing. - Duidelijk kaders en richting
Vervolgens is het noodzakelijk dat de missie, visie, kernwaarden en doelen transparant zijn en helder worden gecommuniceerd. Medewerkers worden hierin meegenomen om draagvlak en vertrouwen te creëren. Ook moet helder zijn binnen welke kaders de teams aan hun resultaten kunnen werken. Welke middelen en ondersteuning hebben zij ter beschikking? - Participatief implementeren
Verandering gaat in kleine stapjes. Wij geloven erin dat je al doende en samen zelfsturing moet vormgeven. Dat betekent dat je medewerkers betrekt in het ontwikkel- en veranderproces. De spanningen die het tussentijds oplevert kunnen worden gesignaleerd door de medewerkers. Wanneer je hen betrekt kan hier snel op worden ingespeeld. - Opleiden van medewerkers
Ten eerste is het belangrijk dat medewerkers weten wat zelfsturing in de organisatie inhoudt en welke competenties daarbij horen. Vernieuwing vraagt om motivatie en competentie. Dat vind je vaak niet in de gehele organisatie. Begin daarom met teams die graag willen en die bereid zijn een stapje extra te zetten als het even tegen zit. De lessen van de eerste teams helpen om de implementatie van de volgende teams te versnellen. Door successen te vergroten van de eerste teams zullen ook andere teams nieuwsgierig en enthousiast worden. Succes trekt aan en wat je aandacht geeft groeit.. dus vier ze!!
- Experimenteer
Leer door te doen en reflecteer geregeld op de samenwerking en het proces. Zo creëer je een lerende organisatie en een veerkrachtig organisatiemodel die toekomstbestendig is. Medewerkers moeten de ruimte krijgen om te oefenen met nieuw gedrag. Dat geeft medewerkers vertrouwen en zo raakt men bekend met de nieuwe denk- en werkwijze.
4) Randvoorwaarden voor zelfsturing in de zorg
Samenvattend zijn de randvoorwaarden voor het slagen van zelfsturing in de zorg de volgende:
- Duidelijke en inspirerende visie op zelfsturing
- Heldere kaders
- Stel de cliënt centraal
- Vertrouwen en veiligheid
- Transparantie
- Opleiden van teams
- Teamsamenstelling en -ontwikkeling
- Reflecteer geregeld
Wil jij met zelforganisatie aan de slag?
Bij de Zelforganisatie Fabriek zijn we gespecialiseerd in zelforganisatie en alles wat daarbij komt kijken. Volg een van onze trainingen of breng zelforganisatie naar een volgende stap met een van onze teamcoaches. Behoefte om eerst even contact te hebben? Je kunt ons bereiken op 020 – 2442 838 of info@zelforganisatiefabriek.nl.
