Onlangs had ik het voorrecht een logistieke organisatie te begeleiden waar de operatie draait als een klok, of dat in elk geval zou moeten doen. In een omgeving waar strakke processen en foutloos leveren cruciaal zijn, was in de loop der jaren een sterke hiërarchie ontstaan. Leiders stuurden strak op prestaties en output, vanuit de overtuiging dat dat de enige manier was om controle te houden zodat alle orders op tijd geleverd kunnen worden. Maar het tegenovergestelde gebeurde: medewerkers haakten af, de werkdruk steeg en het verloop van medewerkers nam toe. De kwaliteit van dienstverlening kwam onder druk te staan en de organisatie raakte in een negatieve spiraal.
De omslag naar coachend leiderschap
Het keerpunt kwam toen het management besefte dat sturen op output niet hetzelfde is als sturen op betrokkenheid en motivatie. Ze besloten hun leiderschapsstijl onder de loep te nemen en maakten ruimte voor een andere benadering: coachend leidinggeven. Samen met het hele MT en de top 10 van leidinggevenden zijn we aan de slag gegaan met het versterken van leiderschapsvaardigheden die zorgen voor verbinding, veiligheid en eigenaarschap.
Het resultaat? Een organisatie waar mensen gehoord worden, verantwoordelijkheid durven nemen en waar je graag wilt werken. In deze blog neem ik je mee in hoe coachend leiderschap deze transformatie mogelijk maakte, en wat jouw organisatie daarvan kan leren.
Leiderschap is het vermogen om antwoord te geven op wat zich voordoet in verschillende situaties binnen een organisatie. Het vraagt van leiders dat zij schakelen tussen wat er van hen gevraagd wordt, wie zij zelf zijn, en wat de situatie op dat moment vereist. Leiderschap is geen vast pad van A naar B; het vraagt moed en zelfinzicht om echte impact te realiseren in een organisatie. Coachend leiderschap is een begeleidende vorm van leiderschap, soms ook confronterend en altijd gericht op de mens en het grotere geheel. Het is een stijl van leidinggeven die in veel organisaties wordt toegepast, vooral waar zelforganisatie, eigenaarschap en persoonlijke ontwikkeling centraal staan. Maar wat houdt het precies in, en wat zijn de voordelen en nadelen van coachend leiderschap?
De essentie van coachend leiderschap
De Britse leiderschapsonderzoeker Richard Bolden beschrijft leiderschap als een dynamisch proces waarin betekenis wordt gegeven aan situaties, doelen en relaties. Leiderschap is geen vaste eigenschap of functie, maar een interactief proces van beïnvloeding.
Stephen Covey sluit daar mooi op aan met het principe: “Eerst begrijpen, dan begrepen worden.” Coachend leiderschap past hier naadloos bij. Het draait om waarnemen, luisteren, vragen stellen, spiegelen en ruimte maken zodat de ander verantwoordelijkheid kan nemen en leert om situaties vanuit meerdere perspectieven te bekijken.
Coachend leiderschap vraagt om echtheid. Het is geen trucje, maar vergt oprechte aanwezigheid zonder oordeel, met aandacht voor de mens achter de medewerker. Het sluit daarmee aan bij authentiek leiderschap, waarin de leider zichzelf kent, congruent handelt en open communiceert.
Coachend leiderschap helpt mensen groeien in bewustzijn en effectiviteit. Verandering en ontwikkeling krijgen zo een persoonlijke betekenis. Medewerkers worden uitgedaagd om stappen te zetten, ook als het spannend wordt. Het draait om gerichte aandacht, op het juiste moment, op de juiste plek.
Niet altijd de juiste stijl
Coachend leiderschap is echter geen universeel antwoord. Er zijn voordelen en nadelen van coachend leiderschap, net als ieder andere stijl. Afhankelijk van de situatie kunnen andere leiderschapsstijlen effectiever zijn. In crisissituaties of onder hoge tijdsdruk kan directief optreden nodig zijn. Bij onervaren of onzekere teams is instructief of structurerend leiderschap wellicht beter op zijn plaats.
Instrumenten zoals DISC of Management Drives kunnen hierbij waardevol zijn. Ze bieden inzicht in gedragsvoorkeuren en helpen leiders begrijpen wat hun medewerkers motiveert. Een coachend leider gebruikt die inzichten om per situatie bewust een passende stijl in te zetten.
De voordelen en nadelen van coachend leiderschap
Voordelen
Coachend leiderschap biedt veel voordelen, zeker binnen organisaties die inzetten op eigenaarschap, autonomie en wendbaarheid:
- Stimuleert moed en initiatief: Medewerkers worden uitgedaagd om zelf oplossingen te bedenken en verantwoordelijkheid te nemen.
- Verhoogt onderling vertrouwen: Door oprechte aandacht voelen mensen zich gezien en gewaardeerd.
- Bevordert ontwikkeling: Medewerkers maken bewustere keuzes, ontwikkelen innerlijk leiderschap en handelen met meer integriteit.
- Versterkt samenwerking: Er ontstaat meer openheid en sociale veiligheid binnen teams.
Nadelen
Tegelijkertijd zijn er ook risico’s en beperkingen:
- Tijdsintensief: Het vraagt om aanwezigheid, aandacht en reflectie, die ruimte is er niet altijd.
- Niet voor iedereen passend: Sommige medewerkers hebben meer behoefte aan duidelijke instructies dan aan reflectie.
- Risico op vaagheid: Te veel focus op het proces kan leiden tot onduidelijkheid over richting en besluitvorming.
- Gebrek aan daadkracht: Soms is gewoon een heldere beslissing nodig; dan werkt coachen juist vertragend.
Situationeel vermogen als sleutel
Coachend leiderschap is een krachtig en waardevol instrument, vooral in contexten waar ontwikkeling en eigenaarschap belangrijk zijn. Het is geen doel op zich. Zoals Bolden stelt, gaat leiderschap over betekenis geven aan dat wat zich aandient. Dat vraagt situationeel vermogen: weten wie je bent, begrijpen wat er nodig is, en daar met bewustzijn op handelen. Coachend leiderschap is een belangrijke bouwsteen, maar nooit de enige. Zoals Ralph Nader het verwoordde: “Great leaders don’t just have followers, they grow them into leaders.” Coachend leiderschap draagt daaraan bij, mits bewust, flexibel en moedig toegepast.
Wil jij meer coachend leidinggeven? Bij de Zelforganisatie Fabriek zijn we gespecialiseerd in het vergroten van het zelforganiserende vermogen van teams. Een coachende stijl van leidinggeven past daar het best bij. Volg onze opleiding coachend leidinggeven of ga voor 1 op 1 coaching. Behoefte om eerst even contact te hebben? Je kunt ons bereiken op 020 – 2442 838 of info@zelforganisatiefabriek.nl.
Dit blog is onderdeel van een reeks over het onderwerp coachend leidinggeven. Zo hebben we blogs over verschillende onderwerpen die allen bijdragen aan jouw coachend leidinggeven vaardigheden. Benieuwd? We hebben er hier nog een paar voor je op een rijtje gezet:
