Als je met je organisatie de beweging wil maken naar (meer) zelforganisatie of zelfsturing, dan helpt het enorm als je begrijpt dat dit verder gaat dan het ‘eventjes’ invoeren van een nieuwe methodiek. Het is een langdurig transformatieproces. Dat komt omdat het iedereen in de organisatie op een diep niveau raakt. Je gaat namelijk met zelforganisatie principes werken, welke fundamenteel anders kunnen zijn dan je huidige organisatieprincipes. Wil je eerst meer lezen over zelforganisatie en zelfsturing? Lees dan onze andere blogs: Wat is Zelfsturing? of Wat is het verschil tussen Zelforganisatie en Zelfsturing?
Simpel gezegd vraagt het van iedereen om met een nieuwe bril naar de organisatie te kijken. Dat is nodig om radicaal anders te kunnen gaan denken, voelen en handelen. In een zelforganiserende of zelfsturende wereld ziet de structuur er anders uit. Je hoort andere verhalen en een nieuwe taal; het leiderschap wordt anders vormgegeven, net als het teamwerk en ga zo maar door. In feite heb je te maken met een cultuuromslag. Daarin is het van wezenlijk belang dat alle betrokkenen zich bewust worden van de leidende principes van deze nieuwe cultuur. Dat het ze lukt om een nieuwe mindset en gedragingen aan te leren, en het oude af te leren.
Principes vs. waarden
Maar wat zijn dat eigenlijk, principes? Laten we eerst eens even stilstaan bij het (subtiele) verschil tussen waarden en principes. De overeenkomst is dat beide begrippen over de manier waarop mensen handelen en beslissingen nemen gaat. Als het gaat om het verschil, dan is de korte uitleg dat waarden gaan over wat jij persoonlijk belangrijk vindt. Principes gaan net een stapje verder. Daarmee geef je aan welke regels of richtlijnen jou helpen om die waarden in de praktijk te brengen. Oftewel:
- Waarden:
- Wat het is: waarden zijn idealen of levensovertuigingen. Ze geven aan wat jij goed of belangrijk vindt of wat jou motiveert. Ze zijn persoonlijk en worden beïnvloed worden door cultuur, opvoeding, ervaringen, en omgeving.
- Voorbeelden: eerlijkheid, vrijheid, creativiteit, persoonlijke groei en veiligheid.
- Principes:
- Wat het is: principes kun je zien als (leef)regels of richtlijnen, die je volgt om bepaalde waarden na te leven. Het zijn de fundamentele normen die concreter richting geven aan hoe je handelt in verschillende situaties.
- Voorbeelden: ” Ik ben altijd eerlijk in mijn woorden en daden, zelfs wanneer de waarheid ongemakkelijk of nadelig voor me is” of “Ik doe altijd het juiste, zelfs als niemand kijkt”.
Frédéric Laloux heeft een zeer inspirerend boek geschreven dat “Reinventing Organizations” heet. In dat boek zet hij uiteen dat organisaties evolueren. Oftewel ze gaan door verschillende bewustzijnsstadia heen. Die sprongen hebben invloed op de manier van kijken naar de wereld; de samenwerking en structuur van organisaties. In ieder stadium is een andere set van waarden, overtuigingen en gedragingen van kracht. Laloux gebruikt kleuren in zijn model, die ieder een eigen specifieke organisatiecultuur vertegenwoordigen. Hij legt uit dat een cyane organisatie de hoogste vorm van bewustzijn is. Deze is te herkennen is aan: zelforganisatie principes, heelheid en een evolutief doel.
De leidende principes kun je zien als de ruggengraat van een cultuur. Het is een leidraad voor medewerkers en teams voor hoe ze beslissingen kunnen nemen. Ook geeft het inzicht in welk gedrag wenselijk is in complexe situaties. Het geeft houvast aan medewerkers, die gewend waren aan een hiërarchische omgeving waarin de manager meestal de beslissingen nam. De volgende drie principes zijn voorbeelden van zelforganisatie principes in een cyane organisatie.
Heelheid
- Principe: “wij zorgen met elkaar voor een werkomgeving waarin alle collega’s volledig hun authentieke zelf kunnen en durven zijn”.
- Toelichting: Hiermee bedoelen we dat alles er mag zijn. Je emoties, intuïtie, je valkuilen en persoonlijke behoeften hoef je dus niet thuis te laten. Wat we willen is dat alle collega’s een gevoel van vervulling vinden, wat zorgt voor een diepere betrokkenheid en creativiteit.
Transparantie
- Principe transparantie: “in onze organisatie is alle relevante informatie openlijk beschikbaar voor de teams wat zorgt voor inzicht in uitdagingen, genomen beslissingen en de voortgang”.
- Toelichting: het gaat dan bijvoorbeeld over het delen van strategische keuzes en financiële gegevens zoals de omzet- en winstcijfers en salarissen. Transparantie zorgt ervoor dat de teams goed geïnformeerde beslissingen kunnen nemen.
Vertrouwen
Nog een van de zelforganisatie principes die vaak gekozen wordt in een betreffende cultuur is ‘vertrouwen’. Dit principe zou je als volgt uit kunnen werken:
- Principe: “Wij vertrouwen volledig op de goede intenties en het functioneren van iedere collega. Tevens versterken we ons team bewust door oog te hebben voor elkaars expertise, competenties en drijfveren.”
- Toelichting: De mate van autonomie groeit als we werken op basis van vertrouwen in elkaars capaciteiten en intenties, zonder voortdurende controle van buitenaf. Vertrouwen geven en krijgen draagt bij aan sterk teamwerk.
Frederic Laloux legt uit dat als mensen in organisaties hun denken en gedragingen aanpassen aan deze nieuwe cyane principes ze kunnen evolueren naar een hoger bewustzijnsniveau. Cyaan wordt in zijn model gezien als het meest geavanceerde stadium van organiseren. De leidende zelforganisatie principes kun je zien als een soort kompas voor de teams om zonder druk van boven en allerlei controle mechanismen toch effectief samen te werken en goede prestaties neer te zetten.
Heb je vragen of wil je meer weten over zelforganisatie? Neem dan gerust contact met ons op via 020 – 2442 838 of info@zelforganisatiefabriek.nl. Heb je interesse in een training zelforganisatie & zelfsturing? Vraag dan vrijblijvend een offerte aan voor een voorstel op maat.
Dit blog is onderdeel van een reeks over zelforganisatie & zelfsturing. Zo hebben we blogs met verschillende onderwerpen die allen bijdragen aan het zelfsturend en & zelforganiserend vermogen van jouw team. Benieuwd? We hebben er hier nog een paar voor je op een rijtje gezet:
