Polarisatie: een buzz-woord dat je veel tegenkomt op de socials en in de media maar misschien zelf ook mee te maken hebt? Collega’s die niet meer met elkaar geroosterd willen worden, elkaar ontlopen of zelfs conflicten of ruzie krijgen met elkaar. De mogelijke gevolgen: een slechtere werksfeer, slechtere resultaten maar ook verzuim en een hoger personeelsverloop. Genoeg reden om er aandacht aan te besteden. In dit blog gaan we aan de slag met wat polarisatie op de werkvloer is en hoe je het kunt spotten. Vervolgens geven we 4 praktische tips om polarisatie op de werkvloer te voorkomen en ermee te dealen.
Polarisatie op de werkvloer: wat is het en hoe herken ik het in mijn team?
Zoals het woord “pool” in polarisatie al impliceert, is polarisatie niets anders dan groepen die ver tegenover elkaar staan qua overtuigingen, normen belangen en daarbij oordelen en negatieve beelden hebben van de andere groep. Ze staan ver verwijderd van elkaar zoals ook onze polen op de aarde: niet in staat meer om elkaar te zien en te horen. Polarisatie op de werkvloer in de zin van wij-zij denken is “normaal” in een team. Dit is uitvoerig beschreven in de teamfases van Tuckman. Teams en teamleden botsen nu eenmaal qua normen en waarden omdat we (gelukkig) uniek zijn en nu eenmaal ons eigen referentiekader normaal en belangrijk vinden. Botsingen zijn dus ook normaal. Botsingen tussen afdelingen maar ook binnen een team bijvoorbeeld. Denk aan de nieuwkomers versus de oudere garde. De manier waarop een team omgaat met verschillende normen en belangen is bepalend of een team verder groeit of niet.
Waar kun je polarisatie op de werkvloer snel verwachten?
De huidige polarisatie op de werkvloer kenmerkt zich extra door persoonlijke sterke stellingnames die teamleden meenemen naar het werk over een issue in de samenleving. In de privé-sfeer hebben de teamleden vaak met gelijkgestemden hun stellingen tot de enige waarheid verheven. Ze komen voorzien van de nodige emoties en munitie naar het werk. En dat maakt het een stuk lastiger om ermee te dealen. Polarisatie wortelt makkelijk op schrale plekken: werkomgevingen met een tekort aan (bewaakte) grenzen en kaders, aandacht, tijd, middelen, ontspanning, veiligheid en warmte. Een kleine vonk in een droog bos ontvlamt nu eenmaal snel.
Hoe kan ik polarisatie op de werkvloer voorkomen en er mee dealen? 4 tips
Tip 1: Houd de communicatielijnen open en stuur op onderlinge communicatie.
Een bekend kenmerk van polarisatie is dat we ons van elkaar verwijderen en niet meer open staan voor andere beelden en waarheden. Sterker nog: we doen er alles aan om onze eigen waarheid bevestigd te krijgen en zoeken onbewust naar bewijs voor ons gelijk, waarmee die waarheid steeds sterker wordt. Des te meer de negatieve vooroordelen en aannames gevoed worden, des te lastiger het is om de kloof te overbruggen en de ander weer te zien als gelijkwaardig mens. Het is dus belangrijk als team om regelmatig te peilen: in hoeverre staan onze communicatielijnen nog open? Het is een “call-to-action” als je het volgende signaleert: bondjesvorming, ontstaan van (niet zakelijke) aparte app groepen en subgroep-overleggen, stereotypering en belachelijk maken van de andere groep, vorming van eigen “subgroep-taal”, team overleggen die steeds worden gecanceld of niet meer worden ingepland, informatie die bewust selectief met een groepje wordt gedeeld…
Het vraagt om moed van een team(lid) om het negatieve effect van de gesloten communicatielijnen bespreekbaar te maken. Als een zelfsturend team niet meer in staat is zichzelf hierin aan te sturen, is een manager of (externe) teamcoach nodig om te sturen. Leiderschap!
Tip 2: Maak je ‘uit’ lijnen helder en concreet.
We zien in de wereld een toenemende polarisatie in wij-zij denken. Een team kan daar niet omheen. Je ogen hiervoor sluiten en denken dat je er niks mee te maken hebt, staat gelijk aan een soort van laissez-faire strategie: zoek het zelf uit, zolang we niks horen, dan gaat het vast goed. Een grenzeloos team zorgt echter voor grenzeloze teamleden.
Elke teamsport heeft ‘uit’- lijnen om het spel te kunnen spelen en zo geldt dat ook voor zakelijke teamsport. Bedenk daarom samen concrete ‘uit’-lijnen: waar en hoe trekken wij de grens en waarom daar? De purpose, visie en missie zijn je kompas hierbij. Zorg dat je teamnormen en grenzen duidelijk zijn om gedoe te voorkomen. We zouden bij voetbal heel wat ruzie met voetballers (en kijkers…) krijgen als de uitlijn een richtlijn is en we elke bal over de lijn apart beoordelen. Wees dus concreet: definieer samen bijvoorbeeld woorden als respect en inclusie: wat zeggen en doen we dan en waarom? En wat niet? Bedenk ook wat de vervolgstap is als iemand ongewild of gewild de grens overschrijdt. Dit vraagt lef, want vaak gaat het over “heilige huisjes”. Het is wel de moeite waard: met heldere en bewaakte grenzen creëer je sociale veiligheid om binnen de lijnen elkaar “goed aan te spelen”.
Tip 3: Maak tijd om elkaar te leren kennen als mens.
Ja: dit klinkt als een open deur en dat is het ook. Toch heb je meer kans op polarisatie en conflict als je geen tijd hiervoor maakt. Langdurige conflicten oplossen kost pas echt tijd, en vooral productiviteit. Stuur samen als team op elkaar leren kennen: wie is de mens achter mijn collega? Al voelt dat in eerste instantie misschien onwennig. Zeker als er onderliggend gedacht wordt dat tijd maken voor elkaar gelijk staat aan een verlies van productiviteit. Elkaar leren kennen kan op veel manieren: tijdens een check-in bij de dagstart of weekafsluiting, met een spotify list met liedjes, met een bring-your-own lunch uit ieders keuken, pubquiz over verborgen talenten en hobbies, tot heel eenvoudig lunchen met iemand die je niet zo goed kent. Daarnaast: er zijn veel korte en kleine teambuilding oefeningen die direct resultaat geven.
Tip 4: leer mensen met elkaar te praten en nieuwsgierig te luisteren.
Communicatie is een manier om aan de ander duidelijk te maken wat we willen. Zolang we ons veilig en ontspannen voelen, is praten en luisteren makkelijk. Als we ons bedreigd voelen, vernauwt onze blik en gaan we snel uit verbinding. We reageren dan primair door de bekende vlucht-vecht en bevries reacties. Op de werkvloer uit zich dat door oordelen, roddelen en klagen, verwijten, manipuleren en eisen. Marshall Rosenberg noemt dat in de geweldloze communicatie de “taal van de jakhals”. Voor sommige mensen is dit hun enige manier van communiceren geworden. Het is dus belangrijk mensen te leren hoe je weer open kunt staan en empathisch kunt blijven naar jezelf en de ander: hoe je de taal van de “giraffe” aanleert. Dit kan door je als team te bekwamen in de techniek van de geweldloze communicatie van Marshall Rosenberg.
Heb je vragen of wil je meer weten over conflicthantering? Neem dan gerust contact met ons op via 020 – 2442 838 of info@zelforganisatiefabriek.nl. Heb je interesse in een training Conflicthantering? Vraag dan vrijblijvend een offerte aan voor een voorstel op maat.
Dit blog is onderdeel van een reeks over het onderwerp conflicthantering. Zo hebben we blogs over verschillende onderwerpen die allen bijdragen aan effectieve conflicthantering. Benieuwd? We hebben er hier nog een paar voor je op een rijtje gezet:
