In je dagelijks leven word je veelal gedreven door gewoontes, bewust of onbewust. Je gewoontes spelen een cruciale rol in je time management en hebben een directe invloed op je productiviteit, persoonlijke groei en algemeen levensgeluk. Maar wat zijn gewoontes precies? Hoe kun je ze begrijpen, cultiveren en, als dat nodig is, beheersen? In dit blog gaan we in op de betekenis van gewoontes, de verschillende soorten gewoontes, de wetenschap erachter en de impact ervan op diverse aspecten van je leven.
Wat is een gewoonte?
Een gewoonte kun je omschrijven als een automatische handeling of gedragspatroon dat zich herhaaldelijk voordoet, vaak als reactie op een specifieke prikkel of situatie. Gewoontes zijn als het ware ingebed in je dagelijks leven en je bent je er vaak niet eens bewust van dat je ze hebt, je handelt op de automatische piloot. Dat kan heel handig zijn: stel je voor dat je over elke handeling eerst heel bewust moest nadenken, dat zou enorm veel tijd en energie kosten. Door zoveel mogelijk zaken automatisch af te handelen, houd je hersencapaciteit en energie over voor de dingen waar je wèl bewust mee bezig moet zijn.
Voorbeelden van gewoontes
Gewoontes kunnen in allerlei vormen voorkomen. Een paar voorbeelden van gewoontes zijn:
- Het dagelijks poetsen van je tanden.
- Elke ochtend een kopje koffie drinken.
- Op een vaste dag sporten.
- Het controleren van je smartphone zodra je een melding ontvangt.
- Onbewust nagelbijten in stressvolle situaties.
- De zinnen van je partner aanvullen
Soms is een gewoonte ooit ontstaan omdat dat bepaalde gedrag toen een functie had, maar heb je het gedrag volgehouden toen die functie wegviel. Denk bijvoorbeeld aan een gezamenlijke dagstart die in je team is ingesteld toen jullie allemaal thuis moesten werken tijdens de pandemie, en die als gewoonte gebleven is nu jullie weer op kantoor werken. De functie van sociale binding is niet meer nodig, maar jullie zijn het nu eenmaal zo gewend geraakt, en blijven het automatisch doen. Of altijd de auto pakken als je de kinderen naar school brengt, omdat je dat gewend was toen ze vroeger nog naar de opvang gingen in een andere wijk. School is veel dichterbij, maar het brengen van de kinderen doe je nog steeds automatisch met de auto.
Wat zegt de wetenschap over gewoontes?
De wetenschap heeft uitgebreid onderzoek gedaan naar gewoontes en hun invloed op ons gedrag. Uit studies blijkt dat gewoontes zich vormen door middel van een zogenaamde “habit loop”, bestaande uit een cue (prikkels die de gewoonte activeren), routine (het gedrag zelf) en reward (de beloning die volgt op de gewoonte). Als je een bepaalde gewoonte wilt veranderen is het handig om eerst eens te bepalen hoe jouw “habit loop” bij die gewoonte eruit ziet. Door je bewust te worden van de prikkels die je slechte gewoontes activeren, kun je alternatieve, positieve gewoontes introduceren en versterken. Het consistent toepassen van deze nieuwe gewoontes leidt tot de vorming van positieve gedragspatronen.
Stel je voor: je wilt minder snoepen, maar het lukt je niet goed. Kijk dan eens naar de momenten waarop je nu snoept en wat daaraan vooraf gaat. Je neemt bijvoorbeeld elke avond chocola bij de koffie. Zodra je koffie gaat zetten, krijg je al trek in chocola, het zetten van koffie is de prikkel. Vervolgens pak je, als je toch in de keuken staat, gelijk de chocola en legt alvast een stuk voor jezelf op tafel, en zodra de koffie is ingeschonken, eet je het op (gedrag). De beloning is dat je zoetbehoefte is bevredigd, en je je daardoor prettig voelt (reward). Tot het schuldgevoel toeslaat. Waarom is het zo moeilijk om hier weerstand aan te bieden?
Onderzoek heeft aangetoond dat gewoontes verankerd zijn in de hersenen. Elke keer dat je een gewoonte uitvoert, versterk je de neurale paden die deze gewoonte ondersteunen, waardoor het steeds moeilijker wordt om de gewoonte te doorbreken. Dit verklaart waarom het soms zo lastig is om van slechte gewoontes af te komen. En helpt het om, in plaats van je alleen te richten op het veranderen van je gedrag, de oorspronkelijke prikkel aan te pakken. Drink je bijvoorbeeld in de avond geen koffie meer, maar thee, kun je ook makkelijker andere keuzes maken en die gaan herhalen totdat ze een gewoonte worden. Je neemt bijvoorbeeld thee met een schaaltje fruit. Elke keer dat je dat doet, versterk je de neurale paden die deze gewoonte ondersteunen, net zo lang tot het helemaal vanzelf gaat en er een nieuwe gewoonte is ontstaan.
Soorten gewoontes
- Keystone gewoontes
Keystone gewoontes zijn de gewoontes die een significant effect hebben op andere aspecten van jouw leven. Het veranderen van een keystone gewoonte kan een domino-effect hebben en andere positieve veranderingen in gang zetten. Bijvoorbeeld, regelmatig sporten kan leiden tot meer energie, gezonder eten en een betere mentale gesteldheid. Het stellen van persoonlijke doelen met betrekking op je privé leven, kan leiden tot verandering in je keystone gewoontes. - Goede gewoontes
Goede gewoontes zijn gewoontes die positieve effecten hebben op jouw welzijn en prestaties. Ze kunnen variëren van gezonde gewoontes zoals regelmatig sporten, gezond eten en voldoende slaap krijgen tot productiviteitsgewoontes zoals plannen, prioriteiten stellen en tijdbeheer. Het cultiveren van goede gewoontes kan jou helpen om je doelen te bereiken, je vaardigheden te verbeteren en een gevoel van voldoening en welzijn te ervaren. - Slechte gewoontes (en hoe ze te doorbreken)
Slechte gewoontes zijn gewoontes die negatieve gevolgen hebben voor je welzijn en prestaties. Ze kunnen variëren van schadelijke gewoontes zoals roken, overmatig alcoholgebruik en te veel tijd besteden aan sociale media tot uitstelgedrag en negatief over jezelf praten. Het doorbreken van slechte gewoontes kan een uitdaging zijn, maar het is zeker mogelijk. Het begint met bewustwording en het identificeren van de triggers, routines en beloningen die gepaard gaan met de slechte gewoonte. Vervolgens kun je alternatieve, gezondere gedragingen introduceren en geleidelijk aan versterken om de slechte gewoonte te vervangen.
James Clear, de auteur van het boek “Atomic Habits”, biedt waardevolle inzichten en strategieën met betrekking tot gewoontes. Hij legt de nadruk op het idee dat kleine, consistente veranderingen in onze gewoontes aanzienlijke impact kunnen hebben op je persoonlijke groei en prestaties. In plaats van te focussen op grote, drastische veranderingen, moedigt hij aan om kleine gewoontes stap voor stap op te bouwen en te verfijnen. Een greep uit de strategieën die hij bespreekt:
- De 1% regel: Door elke dag slechts 1% beter te worden op een bepaald gebied, kun je op de lange termijn grote vooruitgang boeken.
- Identiteitsverandering: Hij moedigt aan om onszelf te zien als iemand die de gewenste gewoonte al heeft aangenomen. Door jezelf bijvoorbeeld als een sporter te zien, wordt het makkelijker om na een vermoeiende werkdag toch je tas in te pakken en naar de sportschool te gaan.
- Gewoonte-stapelen: Clear introduceert het concept van gewoonte-stapelen, waarbij nieuwe gewoontes worden gekoppeld aan bestaande gewoontes, waardoor het gemakkelijker wordt om de nieuwe gewoonte aan te nemen.
- Omgevingsontwerp: “ontwerp” je omgeving om gewoontes te ondersteunen. Stel je voor dat je meer wilt lezen, maar dat het je maar niet lukt om je ertoe te zetten. Plaats dan een boekenplank in een goed zichtbare ruimte in je huis, en vul hem met interessante boeken. Richt een rustige leeshoek in en creëer een logische plek om je telefoon weg te leggen. Daarnaast kun je ongewenst gedrag ontmoedigen door belemmeringen op te werpen. Als je merkt dat je vaak wordt afgeleid door sociale media, kun je bijvoorbeeld de apps van je telefoon verwijderen of ze in een map verplaatsen die niet direct zichtbaar is. Hierdoor moet je bewust moeite doen om toegang te krijgen tot deze afleidingen, waardoor de kans kleiner wordt dat je erdoor wordt verleid en je leestijd wordt onderbroken. Ook het inzetten van time management tools kan helpen om je meer gefocust en minder gevoelig voor afleidingen te krijgen.
Gewoontes in relatie tot persoonlijke groei
Gewoontes spelen een essentiële rol in je persoonlijke groei. Door bewuste gewoontes te ontwikkelen die gericht zijn op zelfverbetering, kun je je vaardigheden en kennis vergroten, je zelfvertrouwen versterken en je horizon verbreden. Gewoontes zoals sporten, mediteren, regelmatig tijd vrijmaken voor contact met je dierbaren en nieuwe vaardigheden leren, kunnen een positieve bijdrage leveren aan je persoonlijke groei en ontwikkeling.
Gewoontes en de invloed op productiviteit
Bovendien hebben gewoontes een aanzienlijke impact op jouw productiviteit. Het creëren van effectieve gewoontes rond time management, taakprioritering en focus kan jou helpen om efficiënter te werken en meer te doen in minder tijd. Door bijvoorbeeld elke ochtend een planning te maken, afleidingen te minimaliseren en specifieke tijdvakken te reserveren voor belangrijke taken, kun je jouw productiviteit verhogen en jouw doelen sneller bereiken. Als het een gewoonte geworden is, zul je er niet meer bewust mee bezig hoeven zijn, en het een automatisch onderdeel van je leven hebben gemaakt.
Gewoontes en de invloed op levensgeluk
Gewoontes hebben een directe invloed op je levensgeluk. Door positieve gewoontes te cultiveren die gericht zijn op zelfzorg, verbinding en positieve mindset, kun je je algemeen welzijn en levensgeluk verbeteren. Gewoontes zoals regelmatig bewegen, mediteren, tijd doorbrengen met dierbaren, dankbaarheid beoefenen en positieve affirmaties gebruiken, helpen je om positiever in het leven te staan en stress te verminderen. Omdat gewoontes vaak onbewust ontstaan, is het heel zinnig om je dagelijkse gewoontes regelmatig onder de loep te nemen. Zo nodig kun je dan bijsturen. Het bewust creëren van gewoontes die je geluk bevorderen, kan een significante impact hebben op je welzijn en tevredenheid.
Gewoontes in relaties
Gewoontes spelen ook een belangrijke rol in je relaties, zowel persoonlijk als professioneel. Zo kunnen bijvoorbeeld gewoontes van open communicatie, luisteren naar anderen, empathie tonen en wederzijds respect kunnen de basis leggen voor gezonde en bloeiende relaties. Het bewust investeren in gewoontes die de verbinding versterken, zoals attent zijn, actief luisteren en het tonen van waardering, kan de kwaliteit van je relaties verbeteren.
Daarnaast kunnen negatieve gewoontes zoals het negeren van de behoeften van de ander, overmatig kritiek leveren of het vermijden van conflicten schadelijk zijn voor relaties. Het identificeren en aanpakken van dergelijke slechte gewoontes kan leiden tot meer harmonie en diepere verbindingen met anderen.
Het komt veel voor dat mensen na verloop van tijd als het ware blind worden voor de gedragspatronen die er in hun dagelijkse relaties zijn ontstaan. Vraag je nog hoe de dag van je partner is geweest, spreek je nog je waardering uit voor klusjes die de ander heeft opgepakt? Neem je nog de tijd om af en toe even rustig een echt gesprek te voeren met elkaar? Of merk je dat jullie door de drukte de laatste tijd vooral bezig zijn om de dagelijkse routines af te werken en ben je daarna te moe voor wat dan ook? Dan kun je afspreken om als nieuwe gewoonte in te stellen dat jullie voortaan elke zondag uitgebreid samen koffie gaan drinken, om elkaar echte aandacht te geven op een moment dat jullie beiden uitgerust zijn. Of om een keer per maand samen uit eten te gaan.
Het ontwikkelen van bewuste gewoontes in relaties helpt je om constructieve interacties te bevorderen, conflicten effectief op te lossen en wederzijds begrip te stimuleren. Door aandacht te besteden aan de gewoontes die je in je relaties cultiveert, kun je positieve veranderingen teweegbrengen en je banden versterken.
Conclusie
Gewoontes spelen een cruciale rol in je time management, persoonlijke groei, productiviteit, levensgeluk en relaties. Door bewuste gewoontes te ontwikkelen en slechte gewoontes te doorbreken, kun je de kwaliteit van je leven aanzienlijk verbeteren. Het begrijpen van de mechanismen achter gewoontes en het bewust kiezen en cultiveren van de goede gewoontes stelt je in staat om je doelen te bereiken, je welzijn te vergroten en te gedijen in je relaties. Gewoontes vormen de bouwstenen van je dagelijks leven, en door ze te beheersen, creëer je de mogelijkheid om de beste versie van jezelf te worden. Goed werk-privé balans is daarbij essentieel.
Heb je vragen of wil je meer weten over time management? Neem dan gerust contact met ons op via 020 – 2442 838 of info@zelforganisatiefabriek.nl. Heb je interesse in een training Time Management? Vraag dan vrijblijvend een offerte aan voor een voorstel op maat.
